‘Cổng trời’ trên đỉnh Đèo Ngang

Hoành Sơn Quan được xây dựng bằng gạch đá vào năm 1833 – dưới thời vua Minh Mạng, nhằm kiểm soát việc đi lại Đèo Ngang. Người dân địa phương thường gọi di tích này là “cổng trời” – nghĩa là điểm cao nhất của vùng đất này. Họ tin rằng, lên Hoành Sơn Quan là có thể chạm tay vào bầu trời.

Tòa thành có cổng cao 4 m, hai bên thành dài khoảng 30 m, tọa lạc trên nóc núi Hà Tĩnh, nay đã phủ đầy rêu phong.

Đoạn Hoành Sơn Quan về phía Hà Tĩnh có hàng trăm bậc thang lên xuống do thợ xẻ núi tạo nên.

Mỗi ngày có hàng chục lượt người dừng chân bên quốc lộ 1A rồi cuốc bộ lên Hoành Sơn Quan ngắm cảnh.

Nhiều bạn trẻ tranh thủ chụp ảnh lưu lại kỷ niệm. “Cuối tuần, nhóm 5 người của tôi thường lên đỉnh đèo Ngang để du ngoạn. Từ Hoành Sơn Quan, bạn vừa có thể hít thở không khí của hai tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Bình. Không gian ở đây rất thoáng, thoải mái và thư giãn”, Trần Thu Hòa, 27 tuổi, trú tại thị xã Kỳ Anh, Hà Tĩnh chia sẻ.

Tấm biển Hoành Sơn Quan khắc chữ Hán (hình chữ nhật, màu trắng) đặt trên cổng tò vò bằng đá quay về hướng Bắc, hiện đã bị vỡ do tác động của ngoại lực.

Dưới cổng tò vò cũng bị bong tróc từng mảng xi măng, rong rêu phủ kín.

Phía sau cổng sau của Hoành Sơn Quan có rất nhiều cây cối mọc trên mái nhà.

Từ Hoành Sơn Quan nhìn ra phía Bắc là phần đất thuộc xã Kỳ Nam, thị xã Kỳ Anh, Hà Tĩnh.

Ngược lại nhìn về phía Nam là phần đất xã Quảng Đông, huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình.

Tượng đài đang bị phá hủy bởi chữ viết và vẽ bậy của khách du lịch. Nhiều chữ khắc trên tường không thể xóa được, một số chỗ đã bị lấp bằng xi măng.

Biển báo vào Hoành Sơn Quan làm bằng tôn gỉ sét, nhòe chữ; nhiều bước xuống cầu thang. Hoành Sơn Quan đã được cả Quảng Bình và Hà Tĩnh xếp hạng di tích lịch sử văn hóa thuộc địa giới địa phương từ hàng chục năm trước. Cả hai tỉnh đã có hồ sơ trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đề nghị công nhận là di tích cấp quốc gia nhưng không được chấp nhận. Do mập mờ trong việc xác định chủ sở hữu, Hoành Sơn Quan ngày càng xuống cấp mà không có một đơn vị nào đứng ra sửa chữa.