Đền Hóa Dạ Trạch – Ngôi đền thờ Chử Đồng Tử, một trong “Tứ bất tử”

Đền Hóa Dạ Trạch nằm ngay trong vùng đầm lầy Dạ Trạch, nay thuộc huyện Khoái Châu, Hưng Yên. Theo truyền thuyết, ngôi đền là lâu đài cũ của Chử Đồng Tử và Tiên Dung sau khi bay về trời.

Đền Hoa Dạ Trạch – Đền thờ Chử Đồng Tử, một trong “Tứ bất tử”

Đền Hoa Dạ Trạch Tọa lạc trên một gò đất cao giữa đầm, người muốn vào chùa phải đi thuyền leo 19 bậc thang mới đến được sân chùa. Năm 1883, đền Dạ Trạch bị thực dân Pháp đốt phá, đến năm 1890 được xây dựng lại.

Theo truyền thuyết, Chử Đồng Tử sống với cha ở xã Văn Đức, nay thuộc huyện Gia Lâm, Hà Nội. Chẳng may ngôi nhà bị cháy rụi, mất hết của cải, chỉ còn lại một chiếc khố mà họ phải thay phiên nhau mặc. Khi người cha qua đời, ông gọi con trai của mình và bảo anh ta giữ chiếc khố cho mình.

Tuy nhiên, vì thương cha, Chử Đồng Tử đã theo cha đóng khố, chịu khổ trần, lầm lũi đánh cá kiếm sống. Vào ban ngày, đắm mình trong nước hoặc tiếp cận một chiếc thuyền đánh cá để xin ăn.

Vua Hùng thứ 18, Hùng Duệ Vương, có một người con gái tên là Tiên Dung đã đến tuổi lấy chồng nhưng vẫn thích ngao du sơn thủy, không chịu lấy chồng. Một hôm, thuyền rồng của Tiên Dung ghé qua vùng Chử Xá, nghe tiếng chuông, trống, sáo, kẻ hầu rộn ràng, Chử Đồng Tử hoảng sợ vội vùi mình vào cát trốn.

Thuyền dừng lại bên bờ, Tiên Dung đi dạo rồi sai người mắc màn vào bụi để tắm, nhưng có lẽ ngay chỗ Chử Đồng Tử, nước suối lộ dần thân hình chàng trong cát. Tiên Dung ngạc nhiên, hỏi han tình hình rồi ngỏ lời làm vợ thành chồng.

Sách “Lâm Nam Chích Quái” chép, Hùng Duệ Vương nghi vợ chồng công chúa Tiên Dung làm phản nên sai quân đi bắt, nhưng nửa đêm trời bỗng sáng, Chử Đồng Tử thành Tiên Dung. và lâu đài bay đi. lên bầu trời, để lại một đầm phá rộng lớn. Quán quân sợ quá trở về cung, vua đến xem tận nơi, lập đền thờ, nhân dân bốn mùa làm lễ tế.

Đền Hoa Dạ Trạch được trùng tu cách đây 100 năm, các ao, đầm xung quanh đã bị lấp chỉ còn lại một hồ nước nhỏ hình bán nguyệt, bước lên chùa ngày nay chỉ phải leo 4 bậc thang. Ngôi đền thẳng hướng Đông, xây theo kiểu chữ Công gồm 3 tòa 5 gian, từ xưa là một kiến ​​trúc được trang hoàng lộng lẫy.

Đối diện với chánh điện, qua sân chùa là lầu chuông và nhà bia. Quả chuông được đúc vào năm Thành Thái 1902 với tên gọi “Dạ Trạch từ Chung”. Sân chùa rộng, ngoài chánh điện, gác chuông còn có một dãy nhà dựng giữa sân chùa. Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, đây từng là nơi đóng quân luyện tập võ thuật của bộ đội ta.

Đền Hoa Dạ Trạch Nổi tiếng thâm trầm với nhiều cây cổ thụ càng tạo nên vẻ trầm mặc cổ kính. Đặc biệt trong khuôn viên chùa còn có vườn nhãn nhiều năm tuổi, loài cây đặc trưng ở Hưng Yên.

Kiến trúc bằng gỗ bên trong đã cũ nát, nhuốm màu thời gian càng làm tăng vẻ đẹp cổ kính. Những cây cột gỗ lim lớn ngày nay vẫn còn vững chắc. Những bức hoành phi, sự tích tôn vinh Thánh Chử Đồng Tử vẫn còn đến nay.

Chính điện thờ Chử Đồng Tử, bên trái là vợ cả của công chúa Tiên Dung, bên phải là vợ thứ của công chúa Tây Sa. Chử Đồng Tử từ bỏ cuộc sống xa hoa, khai hoang lập ấp, đi đến đâu giúp dân đến đó. Không chỉ giúp người ta chữa bệnh mà còn dạy người ta buôn bán. Vì vậy, Thánh Chử Đồng Tử được mệnh danh là ông tổ của nghề buôn bán.

Để ghi nhớ công ơn, hàng năm nhân dân tổ chức lễ hội Chử Đồng Tử từ ngày 10 tháng Chạp, đây là một trong 16 lễ hội lớn nhất cả nước, thể hiện rõ nét văn hóa nông nghiệp của đồng bằng.