Bảo tháp Bình Sơn Vĩnh Phúc – Công trình đặc biệt sống mãi với thời gian

Tháp Bình Sơn (huyện Sông Lô, Vĩnh Phúc) được làm bằng đất nung từ thời Lý – Trần, trải qua hàng trăm năm vẫn có màu gạch sáng và không bị rêu phong bao phủ.

Bảo tháp Vĩnh Phúc Bình Sơn – Công trình đặc sắc sống mãi với thời gian

“Ai qua bến Then

Dừng lại và nhìn vào tòa tháp cổ tích bên đường.”

Hai câu thơ về Bảo tháp Bình Sơn Nó được lưu truyền rộng rãi trong dân gian cho thấy vẻ đẹp sừng sững của tòa tháp. Vì vậy, đây được coi là ngôi tháp đẹp nhất miền Bắc, mang kiến ​​trúc tiêu biểu của thời Lý – Trần. Tháp nằm trong khuôn viên chùa Vĩnh Khánh, thường được gọi là chùa Then. Vì vậy, tháp còn có tên là tháp Then.

Phải đến gần tháp Bình Sơn Có thể thấy rõ vẻ đẹp của tòa tháp đất nung đã tồn tại 7 thế kỷ. Nhìn từ bên dưới, màu đất nung đỏ rực như tự tỏa sáng, chân tháp có nhiều cánh sen xếp chồng lên nhau tạo cảm giác tháp đang vươn lên từ một bông sen lớn.

Thân tháp được kết cấu bằng hai lớp gạch: gạch chịu lực với nhiều kích cỡ dùng để xây bệ, xây bên trong tháp và giật cấp làm mái phân tầng. Xung quanh tháp được ốp một lớp gạch vuông, bao lấy thân tháp. Bên ngoài viên gạch có hoa văn. Các nghệ nhân đã dựa vào thị giác của người xem để trang trí bằng những hoa văn tinh xảo.

Ở mỗi tầng tháp đều có kiến ​​trúc mái cong. Tầng một cao hơn 3m, có 4 mặt cuốn vòm và 6 mặt chữ nhật đứng. Tầng 2 có hàng cánh sen đỡ gạch, 4 khung cửa hình vòm cuốn mỗi bên 8 khung hình chữ nhật, chạm nổi hình tháp nhỏ 5 tầng.

Ngày nay tháp có 11 tầng, nhưng dựa vào những mảnh vỡ và di vật còn sót lại, người ta đoán rằng khi mới xây dựng tháp có 15 tầng. Những mảnh vỡ của hai tầng trên được lưu giữ ở chùa Then và Bảo tàng tỉnh Vĩnh Phúc.

Khi quan sát kỹ, từ tầng 2 trở xuống là nền đất đặc, còn các tầng trên thân tháp rỗng. Trái tim tháp Bình Sơn được xây dựng thành hình trụ vuông, càng đi lên càng hẹp tạo nên lõi trụ vững chắc của công trình. Cuối mỗi tầng người ta xây vài hàng gạch tạo diềm mái, vừa làm đẹp vừa tạo sự cân đối.

Cách tạo hoa văn trang trí trên gạch tháp cũng rất đa dạng. Dập hoa văn sẵn rồi dán lên gạch trước khi nung rồng, hoặc dùng tem để in lên gạch như hoa cúc, hoặc dùng dao mỏng trực tiếp chạm khắc hoa văn tinh xảo.

Nhiều truyền thuyết liên quan đến tháp đều chứng minh vị trí đặc biệt của tháp trong văn hóa tâm linh và ý thức cộng đồng của người dân. Như truyền thuyết về nguồn gốc, tháp Bình Sơn Vốn là một ngôi tháp lớn được xây dựng trong khu vườn tháp giữa cánh đồng, sau một đêm mưa bão đã vọt lên vị trí như hiện nay.

Hay sự tích giếng nước cạnh tháp có con vịt vàng, dấu tích móng của một tháp xanh khác cạnh tháp Bình Sơn bay về trời; Cũng có truyền thuyết về một thủ lĩnh địa phương, Ngụy Đô Chiêm, người đã chạy vào tháp và biến mất khi quân đội triều đình đến đàn áp nó.

Năm 1969, nước ngập chân tháp đến 60 cm, buộc tỉnh Vĩnh Phúc phải dựng khung sắt để chống đỡ tháp. Các kỹ thuật viên của Trường Cao đẳng Mỹ thuật Công nghiệp tái tạo lại những viên gạch thạch cao khỏe khoắn và các nghệ nhân chỉ việc làm theo khuôn mẫu để làm gạch nung mang cá, có kết cấu giống như nguyên bản.

Tháp Bình Sơn đã trở thành di tích văn hóa cổ kính quý giá của vùng Bắc Bộ và cả nước. Đây là một trong những ngôi tháp bằng đất nung hiếm hoi còn sót lại từ thời kỳ Phật giáo hưng thịnh là thời Lý – Trần. Vì vậy, tháp là điểm tham quan văn hóa, tín ngưỡng, lịch sử phù hợp với mọi thế hệ người Việt Nam.